PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 0
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 1 Spis treści 1. Sytuacja demograficzna___________________________________________________________ 2 2. Sytuacja makroekonomiczna i struktura gospodarki ____________________________________ 7 3. Konkurencyjność gospodarki i atrakcyjność inwestycyjna regionu ________________________ 12 4. Rynek pracy ___________________________________________________________________ 15 5. Jakość życia ___________________________________________________________________ 18 6. Infrastruktura techniczna i społeczna _______________________________________________ 19 7. Finanse samorządu terytorialnego _________________________________________________ 24 8. Wykorzystanie funduszy unijnych w perspektywie 2014-2020 na realizację RPO oraz ich oddziaływanie na ważne obszary życia społeczno-gospodarczego regionu ____________________ 27
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 2 W 2018 roku województwo dolnośląskie zamieszkiwało 2 901 225 osób (1 394 978 mężczyzn i 1 506 247 kobiet), co stanowiło 7,6% ludności Polski. W latach 2015-2018 liczba ludności zmalała o 2 982 mieszkańców (-0,1%). W tym samym okresie liczba mieszkańców Polski zmniejszyła się o 26 091 osoby (-0,1%). Współczynnik feminizacji w regionie w 2018 roku ukształtował się na poziomie 108,0 i był o 1,3 wyższy niż w Polsce. Współczynnik ten najwyższą wartość w ujęciu powiatowym osiągnął w mieście Jelenia Góra (115,4), natomiast najniższą w powiatach: górowskim (101,8) i strzelińskim (101,9). Do najludniejszych dolnośląskich powiatów należały: miasto Wrocław (640,6 tys.), kłodzki (159,3 tys.) i świdnicki (157,6 tys.). Natomiast najmniejszą liczbą mieszkańców (nieprzekraczającą 40 tys.) cechowały się powiaty: górowski (35,2 tys.) i milicki (37,1 tys.). W latach 2015-2018 największy procentowy spadek liczby ludności nastąpił w powiatach: mieście Wałbrzych (-2,5%), ząbkowickim (-2,3%) i górowskim (-2,1%), natomiast największy wzrost miał miejsce w powiatach: wrocławskim (8,9%), średzkim (2,7%) i trzebnickim (1,4%). W zdecydowanej większości powiatów województwa dolnośląskiego w omawianym okresie nastąpił spadek liczby mieszkańców (w 22 na 30 powiatów w regionie). W badanym okresie wśród 169 gmin Dolnego Śląska aż w 117 odnotowano spadek liczby ludności, natomiast w 52 miał miejsce wzrost liczby ludności. Największe procentowe spadki liczby mieszkańców odnotowano w gminach zlokalizowanych w większości na południu województwa, w obszarze sudeckim i przedsudeckim oraz na północy regionu – m.in.: Karpacz (-5,1%), Jemielno (-3,8%), Niemcza (-3,5%), Piechowice (-3,4%), Duszniki-Zdrój (-3,3%), Udanin (-3,3%), Ziębice (-3,3%), Złoty Stok (-3,3%), Kondratowice (-3,2%), Walim (-3,2) i Ciepłowody (-3,2%). Z kolei największy wzrost liczby mieszkańców zaobserwowano w gminach strefy podmiejskiej Wrocławia oraz stref podmiejskich miast Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego – tj.: Długołęka (12,8%), Czernica (12,4%), Siechnice (10,8%), Kobierzyce (10,5%), Miękinia (10,3%), Kąty Wrocławskie (7,5%), Żórawina (7,2%), Jerzmanowa (6,3%), wiejskiej Lubin (5,7%) i Kunice (5,1%). Wzrost liczby mieszkańców związany był głównie z trwającym na tych obszarach procesem suburbanizacji (mapa 4). Mapa 4. Zmiana liczby ludności w gminach województwa dolnośląskiego w latach 2015-2018. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 3 W 2018 roku gęstość zaludnienia w województwie dolnośląskim wyniosła 145 os./km2 i była o 22 osoby wyższa niż średnia dla Polski (123 os./km2). Region pod tym względem zajmował 4. miejsce w kraju po województwach: śląskim, małopolskim i mazowieckim. Gęstość zaludnienia na poziomie powiatowym wykazywała duże zróżnicowanie. Najmniejsza gęstość zaludnienia zanotowana została w powiatach: górowskim (48 os./km2), milickim (52), lwóweckim (65) i bolesławieckim (69). Największą natomiast odnotowano w miastach na prawach powiatu: Wrocławiu (2 188 os./km2), Legnicy (1 772), Wałbrzychu (1 329) i Jeleniej Górze (728). Poza miastami na prawach powiatu najwyższymi wartościami opisywanego zjawiska odznaczały się powiaty: świdnicki (213 os./km2), dzierżoniowski (212), głogowski (202), zdecydowanie wyróżniając się na tle pozostałych, w których nie została przekroczona wartość 150 os./km2. Pod względem rozmieszczenia przestrzennego powiaty o najniższej gęstości zaludnienia były zlokalizowane głównie w północnej i środkowej części województwa dolnośląskiego, natomiast jednostki o najwyższych wartościach tworzyły mniej zwarte skupiska na obszarze regionu. W przypadku gęstości zaludnienia przypadającej na powierzchnię zabudowaną i zurbanizowaną w 2018 roku województwo dolnośląskie osiągnęło wartość 2 003 os./km2, co było wartością niższą od wartości dla Polski, która wyniosła 2 214. Opisywany region uplasował się pod względem analizowanego zjawiska na 11. miejscu w kraju. W latach 2015-2018 gęstość zaludnienia przypadająca na powierzchnię zabudowaną i zurbanizowaną zmniejszyła się w województwie dolnośląskim o 86 os./km2, podczas gdy w Polsce spadek wyniósł 114. Opisywane spadki mogą być związane z jednej strony ze wzrostem powierzchni zabudowanej, która nie jest przeznaczona na cele mieszkalne, a z drugiej strony mógł się do tego przyczynić wzrost budownictwa jednorodzinnego oraz proces suburbanizacji. W 2018 roku wskaźnik urbanizacji dla województwa dolnośląskiego osiągnął wartość 68,6% i był o 8,5% wyższy niż dla Polski (60,1%). Województwo dolnośląskie zajęło pod tym względem 2. miejsce w kraju ustępując jedynie województwu śląskiemu. W latach 2015-2018 wartość wskaźnika urbanizacji dla Dolnego Śląska zmniejszyła się o 0,6 p.p., co stanowiło większy spadek niż w przypadku całego kraju (-0,2 p.p.). W ujęciu powiatowym (z wyłączeniem miast na prawach powiatu) najwyższe wartości zostały zanotowane w powiatach: dzierżoniowskim (78,8%), głogowskim (75,5%) i lubińskim (73,6%), natomiast najmniej zurbanizowanymi powiatami były wrocławski (14,9%) i średzki (17,5%). Tylko w powiecie wołowskim i strzelińskim (nie wliczając miast na prawach powiatu) w latach 2015-2018 zanotowano wzrost wskaźnika urbanizacji. W pozostałych analizowanych jednostkach administracyjnych nastąpił spadek opisywanego wskaźnika – największy w powiatach: dzierżoniowskim (-2,4 p.p.), legnickim (-0,9 p.p.), jeleniogórskim (-0,9 p.p.), lubińskim (-0,8 p.p.), oleśnickim (-0,7 p.p.) i głogowskim (-0,6 p.p.). W województwie dolnośląskim saldo migracji na 10000 ludności w 2018 roku osiągnęło wartość 12,8. Dodatnie wartości wskaźnika, poza Dolnym Śląskiem, były notowane w 4 województwach: mazowieckim (31,0), pomorskim (21,8), małopolskim (16,3) i wielkopolskim (3,7). Biorąc pod uwagę powiaty regionu najwyższe wartości osiągnięte zostały w powiatach: wrocławskim (281,2), średzkim (107,7) i trzebnickim (47,4), a najniższe odnotowano w górowskim (-73,3) i jaworskim (-43,9). W układzie gminnym najniższe wartości salda migracji na 10000 mieszkańców zostały zanotowane w gminach: Udanin (-139,0), Niechlów (-113,0), Szklarska Poręba (-99,7), miejskiej Chojnów (-98,4), Pęcław (-96,8), Jemielno (-92,3), Stoszowice (-91,9) i Domaniów (-91,0). Najwyższymi wartościami charakteryzowały się gminy: Czernica (497,5), Miękinia (395,2), Długołęka (391,4), Siechnice (357,3) i Kobierzyce (250,1). Wszystkie wymienione powyżej gminy należą do strefy podmiejskiej Wrocławia, na którym to obszarze nadal postępuje proces suburbanizacji. Poza tym w klasie charakteryzującej się najwyższymi wartościami (100,1 i więcej) znalazły się gminy ze stref podmiejskich innych ważniejszych ośrodków miejskich województwa takich jak: Legnica, Jelenia Góra, Lubin, Głogów czy Bolesławiec. W zdecydowanej większości są to gminy wiejskie, co potwierdza charakter trendu migracyjnego z miasta na wieś, szczególnie na obszary podmiejskie (mapa 5.)
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 4 Mapa 5. Saldo migracji na 10 tys. mieszkańców w gminach województwa dolnośląskiego w 2018 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W 2018 roku w województwie dolnośląskim do grupy w wieku przedprodukcyjnym zaliczało się 17,0% ludności regionu (w Polsce 18,1%), ludność w wieku produkcyjnym stanowiła 60,4% mieszkańców (Polska 60,6%), a w grupie osób w wieku poprodukcyjnym znalazło się 22,6% Dolnoślązaków (Polska 21,4%). Można zauważyć, że województwo dolnośląskie w porównaniu do całego kraju odznacza się starszą strukturą wieku ludności, co jest zauważalne w przypadku osób w grupach wieku: przedprodukcyjnej i poprodukcyjnej. Wśród pozostałych województw dolnośląskie charakteryzuje się jednym z najmniejszych udziałów ludności w przedprodukcyjnej grupie wieku. Niższe wartości pod tym względem osiągnięto tylko w 3 województwach: opolskim (15,9%), świętokrzyskim (16,6%) i łódzkim (16,9%). Taka sama wartość została osiągnięta natomiast w województwie śląskim (17,0%). W przypadku udziału osób w wieku produkcyjnym województwo dolnośląskie zajęło 12. miejsce w grupie polskich regionów. Z kolei udział osób w wieku poprodukcyjnym należał do najwyższych w kraju (4. miejsce). W latach 2015-2018 można zauważyć niewielki wzrost udziału osób w grupie ludności w wieku przedprodukcyjnym o 0,3 p.p. (w Polsce – o 0,1 p.p.). Wzrost został osiągnięty również w grupie osób w wieku poprodukcyjnym - o 2,1 p.p. (Polska 1,8 p.p.). Natomiast w grupie ludności w wieku produkcyjnym nastąpił spadek o 2,4 p.p. (Polska -1,9 p.p.). W ujęciu wewnątrzregionalnym najmniejszy udział osób w wieku przedprodukcyjnym zanotowano w powiatach zlokalizowanych głownie w rejonie sudeckim i przedsudeckim m.in.: mieście Jelenia Góra (14,4%) i mieście Wałbrzych (14,6%), kłodzkim (15,3%) i dzierżoniowskim (15,5%). Najwyższe wartości odnotowano natomiast w powiatach: wrocławskim (21,9%), milickim (19,7%) i polkowickim (19,2%). Udział osób w wieku produkcyjnym był najwyższy w powiatach: średzkim (63,0%), polkowickim (62,6%), złotoryjskim (62,3%) i wrocławskim (62,1%). Do powiatów o najniższym udziale osób w tej grupie wieku należały: miasto Jelenia Góra (57,5%), miasto Wałbrzych (59,1%), miasto Wrocław (59,2%), lubiński (59,3%), miasto Legnica (59,6%), głogowski (59,7%) i milicki (59,8%). Należy zauważyć, że wśród 5 powiatów o najniższych wartościach znajdują się wszystkie 4 dolnośląskie miasta na prawach powiatu. Najniższym udziałem osób w wieku poprodukcyjnym charakteryzowały się powiaty: wrocławski (15,9%), średzki (18,2%), polkowicki (18,3%) i trzebnicki (19,5%). Oprócz powiatu polkowickiego pozostałe wymienione jednostki tworzą zwartą przestrzennie
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 5 grupę otaczającą Wrocław. Wiąże się to zapewne z migracją młodych ludzi (przede wszystkim małżeństw z dziećmi) do strefy podmiejskiej Wrocławia. Najwyższe wartości osiągnęły natomiast powiaty: miasto Jelenia Góra (28,0%), miasto Wałbrzych (26,3%), kłodzki (24,5%), dzierżoniowski (24,4%) i miasto Wrocław (24,2%). Wśród wymienionych powiatów dominują miasta na prawach powiatów, czyli największe ośrodki miejskie województwa dolnośląskiego, które charakteryzują się posiadaniem najstarszej struktury ludności na Dolnym Śląsku (mapa 6). Mapa 6. Struktura ludności w podziale na ekonomiczne grupy wieku w powiatach województwa dolnośląskiego w 2018 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W województwie dolnośląskim przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w 2018 roku wyniósł -1,8‰ i był on niższy od wartości dla Polski (-0,7 ‰). Region znalazł się na 11. miejscu pod względem analizowanej cechy. W układzie powiatowym najniższymi wartościami analizowanego wskaźnika cechowały się powiaty: jeleniogórski (-6,8‰), miasto Wałbrzych (-6,8‰), miasto Jelenia Góra (-6,1‰), wałbrzyski (-5,7‰), ząbkowicki (-5,7‰), kłodzki (-5,6‰), zgorzelecki (-5,2‰) i kamiennogórski (-5,1‰). Są to powiaty zlokalizowane w południowej części województwa dolnośląskiego, głównie w rejonie sudeckim. Jedynie w 6 powiatach osiągnięto wartości dodatnie. Były to powiaty: wrocławski (5,6‰), miasto Wrocław (0,8‰), oleśnicki (0,6‰), polkowicki (0,3‰), oławski (0,3‰) i milicki (0,1‰). Oprócz powiatu polkowickiego położonego w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym (LGOF), pozostałe wymienione jednostki administracyjne były zlokalizowane we wschodniej części regionu (mapa 7). W latach 2015-2018 w 21 powiatach (na 30 powiatów w województwie) nastąpił spadek wartości współczynnika przyrostu naturalnego.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 6 Mapa 7. Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego w 2017 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 7 W 2017 roku Produkt Krajowy Brutto w cenach bieżących osiągnął w województwie dolnośląskim wartość 166 023 mln zł, co stanowiło 8,3% PKB Polski. W stosunku do 2014 roku zwiększył się on o 20 422 mln złotych (wzrost o 14,0%), natomiast względem PKB kraju zmalał o 0,2 p.p. Region uplasował się na 4. miejscu pod względem wytworzonego PKB – wyższe wartości osiągnęły jedynie województwa: mazowieckie (446 053 mln zł), śląskie (243 541 mln zł) i wielkopolskie (196 780 mln zł). W ujęciu wewnątrzregionalnym największym PKB w 2016 roku charakteryzował się podregion miasto Wrocław (50 863 mln zł, co stanowiło 32,6% PKB województwa dolnośląskiego). Na następnych miejscach znalazły się podregiony: legnicko-głogowski (29 699 mln zł, 19,1% PKB województwa), wrocławski (29 541 mln zł, 19,0%), wałbrzyski (23 820 mln zł, 15,3%) i jeleniogórski (21 894 mln zł, 14,1%). W latach 2013-2016 w tworzeniu PKB województwa dolnośląskiego zwiększył się udział podregionów: miasta Wrocław (o 1,5 p.p.), wrocławskiego (1,5 p.p.) i wałbrzyskiego (0,3 p.p.), natomiast zmniejszył się udział podregionów: legnicko-głogowskiego (-2,5 p.p.) i jeleniogórskiego (-0,8 p.p.). Na podstawie przedstawionych powyżej danych widać wzrost znaczenia gospodarczego podregionów miasta Wrocław i wrocławskiego względem pozostałej części województwa. Produkt Krajowy Brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2017 roku w województwie dolnośląskim osiągnął wartość 57 203 złotych i był o 10,5% wyższy w porównaniu do średniej krajowej. Tylko województwo mazowieckie osiągnęło wyższą wartość PKB per capita (83 024 zł). W porównaniu do 2014 roku PKB na 1 mieszkańca w województwie dolnośląskim wzrósł o 7 142 zł. Dane dla 2016 roku ukazują, że najniższe wartości zostały osiągnięte przez podregiony wałbrzyski i jeleniogórski (uzyskały odpowiednio wartości: 35 947 zł i 38 476 zł). Następny w kolejności był podregion wrocławski z wartością 50 590 zł. Zdecydowanie najwyższy PKB per capita odnotowano w podregionie legnickogłogowskim (65 830 zł) i mieście Wrocław (79 838 zł). Tym samym podregiony wałbrzyski i jeleniogórski osiągnęły niższe wartości od średniej krajowej (odpowiednio: 74,2% i 79,4% wartości przeciętnej) i od średniej wojewódzkiej (stosownie: 67,0% i 71,7%), natomiast legnicko-głogowski i miasto Wrocław przewyższyły zarówno średnią krajową (odpowiednio: 135,9% i 164,8%), jak i średnią wojewódzką (stosownie: 122,7% i 148,8%). W przypadku podregionu wrocławskiego wartość PKB na 1 mieszkańca była wyższa od średniej krajowej (104,5%) i niższa od średniej dla województwa dolnośląskiego (94,3%). Porównując zmiany, jakie zaszły w przypadku analizowanego zjawiska w odniesieniu do średniej wojewódzkiej można zauważyć, że największy procentowy spadek o 15,4 p.p. w latach 2013-2016 zanotował podregion legnicko-głogowski. Spadek, ale zdecydowanie mniejszy, nastąpił również w podregionie jeleniogórskim (-3,2 p.p.). Pozostałe podregiony: wałbrzyski, miasto Wrocław i wrocławski notowały wzrost względem średniej wojewódzkiej – odpowiednio o 2,5 p.p., o 5,1 p.p. i o 5,5 p.p. (mapa 1). Produkt Krajowy Brutto na 1 mieszkańca według parytetu siły nabywczej (PPP, UE-28=100%) w 2017 roku osiągnął wartość 77% dla województwa dolnośląskiego i był zdecydowanie wyższy od średniej dla Polski (70%). Wśród województw jedynie mazowieckie (112%) osiągnęło wyższą wartość od Dolnego Śląska. W latach 2014-2017 pod tym względem w województwie dolnośląskim nastąpił wzrost o 2 p.p. W województwie dolnośląskim w 2016 roku wartość dodana brutto (WDB) przypadająca na 1 pracującego wyniosła 127 705 zł i była o 13 833 zł wyższa od średniej krajowej. W latach 20132016 na Dolnym Śląsku wartość WDB wzrosła o 4 712 zł. Pomimo wspomnianego wzrostu przewaga województwa dolnośląskiego zmniejszyła się w porównaniu do średniej krajowej. W 2013 roku wartość dla analizowanego regionu była od niej wyższa o 14,8%, natomiast w 2016 roku o 12,1%.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 8 Mapa 1. Produkt Krajowy Brutto na 1 mieszkańca w 2016 r. oraz jego zmiana w latach 2013-2016 w odniesieniu do średniej wojewódzkiej w podregionach województwa dolnośląskiego. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W ujęciu wewnątrzregionalnym można zauważyć, że dla analizowanej cechy zdecydowanie najwyższe wartości są notowane niezmiennie od lat w podregionie legnicko-głogowskim. W 2016 roku wartość dodana brutto w przeliczeniu na 1 pracującego osiągnęła tam 163 942 zł, co stanowiło 144,0% średniej krajowej i 128,4% średniej wojewódzkiej. Przewaga podregionu legnicko-głogowskiego była na tyle duża, że pozostałym podregionom nie udało się przekroczyć wartości średniej dla województwa. Należy jednak zauważyć, że w porównaniu do 2013 roku podregion legnickogłogowski uzyskał wartość niższą o 6 025 zł. Najwyższe wzrosty w latach 2013-2016 zanotowano w podregionie wrocławskim i wałbrzyskim (odpowiednio o 10 495 zł i 10 050 zł). Na 2. miejscu pod względem wartości dodanej brutto uplasował się podregion miasto Wrocław, który osiągnął 126 609 zł na 1 pracującego, co stanowiło 111,2% średniej krajowej i 99,1% średniej wojewódzkiej. Następnymi w kolejności jednostkami pod względem opisywanej cechy były podregiony: wrocławski (124 402 zł na 1 pracującego) i jeleniogórski (116 634 zł). Obydwa regiony osiągnęły wartość wyższą od średniej krajowej – wrocławski o 9,2%, a jeleniogórski o 2,4%. Na ostatnim miejscu uplasował się podregion wałbrzyski z wartością 112 327 zł. Był to jedyny dolnośląski podregion, który zanotował wartość poniżej średniej krajowej (o 1,4%). W 2016 roku wartość dodana brutto (WDB) w województwie dolnośląskim wyniosła 137 639 mln zł. W podziale na podregiony największą wartość dodaną brutto zanotował podregion miasto Wrocław (44 935 mln zł), a następnie za nim uplasowały się podregiony: legnicko-głogowski (26 231 mln zł), wrocławski (26 094 mln zł), wałbrzyski (21 040 mln zł) i jeleniogórski (19 339 mln zł). Z podanej powyżej wartości dla województwa jedynie 1 862 mln zł zostało wytworzonych w sekcji A związanej głównie z działalnością rolniczą, co stanowiło 1,4% wartości ogólnej. Najwyższa wartość dodana brutto dla sekcji A wystąpiła w podregionie wrocławskim (672 mln, 2,6% WDB dla podregionu), a najniższa w mieście Wrocław (17 mln, poniżej 0,1% WDB dla podregionu); (wykres 1, mapa 2).
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 9 Wykres 1. Wartość dodana brutto w podregionach województwa dolnośląskiego w 2016 r. według podziału na grupy sekcji PKD 2007. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. Mapa 2. Struktura wartości dodanej brutto w podregionach województwa dolnośląskiego w 2016 r. według podziału na grupy sekcji PKD 2007. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. Za największą część wytworzonej wartości dodanej brutto w województwie dolnośląskim odpowiadały sekcje B-F odnoszące się do przemysłu i budownictwa. Dla wspomnianych sekcji wyniosła ona 56 378 mln zł odpowiadając za 41,0% wartości ogółem. Największy udział w tym wyniku miał podregion legnicko-głogowski (16 293 mln zł), w którym to wspomniane sekcje odpowiadały za 62,1% wytworzonej ogółem wartości dodanej brutto. W pozostałych dolnośląskich podregionach ich udział nie przekraczał 50%. W przypadku sekcji związanych z przemysłem i budownictwem najniższe 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 mlm zł sekcja A sekcje B-F sekcje G-L sekcje M-T
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 10 wartości bezwzględne zostały osiągnięte w podregionie jeleniogórskim (8 151 mln zł) i wałbrzyskim (9 025). Biorąc jednak pod uwagę udział procentowy wartości dodanej brutto sekcji B-F w strukturze gospodarki podregionów, zdecydowanie najniższą wartość odnotowano w podregionie miasto Wrocław (22,2%.) Jest to związane w główniej mierze z bardzo silną pozycją sektora usługowego we Wrocławiu oraz obecną tendencją do lokalizowania inwestycji przemysłowych w strefie podmiejskiej tego miasta a nie w jego granicach administracyjnych. W przypadku sekcji usługowych G-L wartość dodana brutto w 2016 roku wyniosła 45 204 mln zł, odpowiadając za 32,8% WDB dla całego regionu. Zdecydowanie najwyższa wartość we wspomnianych sekcjach została wytworzona w podregionie miasto Wrocław (19 588 mln zł). Sekcje G-L odpowiadały za 43,6% WDB wrocławskiej gospodarki. W pozostałych podregionach nie przekroczyła ona 9 000 mln zł. Najniższą wartość zanotowano w podregionie legnicko-głogowskim (5 307 mln zł), co przełożyło się na udział 20,2% w całości gospodarki tego podregionu. Bardzo duże dysproporcje w podziale na podregiony województwa dolnośląskiego są widoczne dla sekcji usługowych M-T. Zdecydowanie na tle pozostałych podregionów wyróżnia się miasto Wrocław, w którym wartość dodana brutto dla wspomnianych sekcji w 2016 roku ukształtowała się na poziomie 15 361 mln zł, podczas gdy w pozostałych podregionach oscylowała w przedziale 4 294-5 433 mln zł. W podregionie miasto Wrocław sekcje M-T odpowiadały za 34,2% wartości dodanej brutto, natomiast w pozostałych podregionach ich udział mieścił się w przedziale od 16,4% (legnicko-głogowski) do 25,8% (wałbrzyski). W podziale na grupy sekcji PKD w latach 2013-2016 dla województwa dolnośląskiego zaznaczył się wzrost udziału grup sekcji usługowych G-L (o 0,1 p.p.) i M-T (0,8 p.p.), natomiast spadek miał miejsce w sekcjach A (-0,1 p.p.) i B-F (-0,8 p.p.). W 2017 roku w województwie dolnośląskim pracowało 1 135 462 osób, z czego w sekcji A – 88 856 osób (7,8% w pracujących ogółem), w sekcjach B-F - 341 068 osób (30,0%), G-L - 350 533 osób (30,9%) oraz M-T - 355 005 osób (31,3%). Tym samym zdecydowanie najmniejszy udział miała sekcja A, natomiast pozostałe grupy charakteryzowały się porównywalnym między sobą udziałem osób pracujących. W odniesieniu do struktury pracujących w Polsce według grup sekcji PKD 2007 można zauważyć, że na Dolnym Śląsku około dwukrotnie mniejszy był udział osób pracujących w sekcji A (7,8% - województwo dolnośląskie, 15,5% - Polska). Pozostałe grupy sekcji B-F (30,0%, 26,6%), G-L (30,9 %, 29,1%) oraz M-G (31,3%, 28,7%) odznaczały się wyższym udziałem w strukturze pracujących w województwie dolnośląskim. W podziale na podregiony najwięcej osób w 2017 roku pracowało w mieście Wrocław – 378 115. Za nim uplasowały się podregiony: wrocławski (224 773 osób), wałbrzyski (192 863 osób), jeleniogórski (174 275 osób) i legnicko-głogowski (165 436 osób). Podregiony jeleniogórski, legnickogłogowski, wałbrzyski i wrocławski charakteryzowały się dosyć podobną do siebie strukturą pracujących według podziału na grupy sekcji PKD 2007. Na ich tle zdecydowanie odmiennie przedstawiała się sytuacja w mieście Wrocław, w którym wyraźnie dominowali pracujący w sekcjach G-L i M-T. We wszystkich podregionach najmniejszy udział osób w niej pracujących został zanotowany w sekcji A. Najwięcej osób we wspomnianej sekcji pracowało w podregionie wrocławskim - 31 307 osób (13,9% ogółu pracujących), natomiast najmniej w mieście Wrocław (1 993 pracujących tj. 0,5%). W sekcjach B-F liczba pracujących wahała się od 57 691 osób w podregionie jeleniogórskim do 82 692 w podregionie wrocławskim, w którym od dłuższego czasu jest lokowanych wiele nowych inwestycji przemysłowych. Oprócz Wrocławia, w pozostałych podregionach we wspomnianej grupie sekcji pracowało najwięcej osób. Pod względem udziału procentowego w ogóle pracujących sekcje B-F posiadały największy udział w podregionie legnicko-głogowskim (38,4%) silnie związanym m.in. z wydobyciem i przetwórstwem miedzi, natomiast najniższy we Wrocławiu (18,5%). Sekcje G-L o charakterze usługowym zdecydowanie najlepiej były rozwinięte w podregionie miasto Wrocław, w którym pracowało w nich 150 293 osoby, a udział procentowy wyniósł 39,7%. W pozostałych podregionach liczba zatrudnionych w sekcjach G-L zawierała się w przedziale od 42 630 osób (25,8% ogółu pracujących) w podregionie legnicko-głogowskim do 61 292 osób (27,3%) w podregionie wrocławskim. Podobnie jak w przypadku opisywanych powyżej sekcji G-L także w sekcjach M-T widać dużą przewagę miasta Wrocław nad pozostałymi podregionami, w którym w analizowanych sekcjach
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 11 pracowało aż 155 769 osób (41,2% ogółu pracujących). W pozostałych podregionach liczba pracujących wyniosła od 44 264 osób w legnicko-głogowskim do 56 728 osób w podregionie wałbrzyskim (wykres 2, mapa 3). W latach 2014-2017 na Dolnym Śląsku zmniejszył się udział osób pracujących w sekcjach A (-0,7 p.p.), B-F (-0,6 p.p.) oraz M-T (-0,2%). Zwiększył się natomiast udział w sekcjach G-L (1,5 p.p.). Widać tym samym, że najwyższe spadki osiągnęły sekcje z sektorów rolniczego i przemysłowego, natomiast dynamicznie rozwijają się sekcje usługowe G-L. Wykres 2. Pracujący w podregionach województwa dolnośląskiego w 2017 r. według podziału na grupy sekcji PKD 2007. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. Mapa 3. Struktura pracujących w podregionach województwa dolnośląskiego w 2017 r. według podziału na grupy sekcji PKD 2007. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 160 000 180 000 osoby sekcja A sekcje B-F sekcje G-L sekcje M-T
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 12 W województwie dolnośląskim nakłady brutto na środki trwałe w 2016 roku wyniosły 28 760 mln zł, co stanowiło 8,6% nakładów brutto na środki trwałe w skali Polski, plasując region na 4. miejscu w kraju za województwami: mazowieckim (77 929 mln zł), śląskim (38 462 mln zł) i wielkopolskim (33 888 mln zł). W porównaniu do 2013 roku nakłady brutto na środki trwałe wzrosły na Dolnym Śląsku o 1 419 mln zł (o 5,2%). W przypadku nakładów inwestycyjnych analizowanych według podziału na sektory gospodarki narodowej (publiczny i prywatny) województwo dolnośląskie w 2017 roku osiągnęło wartość 24 256 668 tys. zł, z czego 18 744 070 tys. zł (77,3%) zostało poniesionych przez sektor prywatny, natomiast 5 512 598 tys. zł (22,7%) przez sektor publiczny. Pod względem nakładów inwestycyjnych ogółem województwo dolnośląskie w 2017 roku uplasowało się na 4. miejscu w kraju, pod względem wielkości nakładów poniesionych przez sektor prywatny na 3. miejscu, a przez sektor publiczny na 5. miejscu. W latach 2014-2017 nakłady inwestycyjne w województwie wzrosły o 2 145 707 tys. zł, czyli o 9,7% (w Polsce wzrost wyniósł 2,8%). W sektorze publicznym w regionie w latach 2014-2017 nastąpił spadek poniesionych nakładów o 788 095 tys. zł, natomiast w sektorze prywatnym miał miejsce wzrost o 2 933 802 tys. zł. Biorąc pod uwagę opisywane zjawisko uwidacznia się zarówno w województwie dolnośląskim, jak i w całej Polsce tendencja do zwiększania udziału sektora prywatnego w wartości poniesionych nakładów inwestycyjnych. Nakłady inwestycyjne w relacji do Produktu Krajowego Brutto wyrażonego w cenach bieżących wyniosły w województwie dolnośląskim w 2017 roku 14,6% i były wyższe o 1,6 p.p. w porównaniu do całego kraju. Region pod tym względem zajął 3. miejsce w kraju. Zarówno na Dolnym Śląsku, jak i w Polsce w latach 2014-2017 udział nakładów inwestycyjnych w relacji do PKB zmalał. W województwie dolnośląskim był to spadek o 0,6 p.p. natomiast w Polsce o 1,6 p.p. W 2018 roku w województwie dolnośląskim na 10000 mieszkańców przypadały 1 294 podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON (w Polsce 1 136), co klasyfikowało region na 3. miejscu w kraju za województwami: mazowieckim (1 511) i zachodniopomorskim (1 317). W latach 2015-2018 liczba podmiotów na 10000 mieszkańców w województwie zwiększyła się o 64, natomiast w Polsce o 47. W układzie lokalnym gminy o najwyższej liczbie podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON na 10000 mieszkańców położone są w szczególności w obszarze sudeckim (obszar o dużych walorach turystycznych z silnie rozwiniętą infrastrukturą związaną z turystyką) bądź w strefie podmiejskiej Wrocławia – tj.: Karpacz (8 323), Szczawno-Zdrój (1 988), Wrocław (1 915), Szklarska Poręba (1 898), Kobierzyce (1 775), Polanica-Zdrój (1 680), Kłodzko (1 630), Świeradów-Zdrój (1 575), Siechnice (1 562), Jelenia Góra (1 554) oraz Złotoryja (1 531). Do gmin o najmniejszej liczbie podmiotów gospodarczych przypadających na 10000 mieszkańców należały: Sulików (515), Grębocice (516), Niechlów (561), Platerówka (564), Pęcław (567), Gromadka (568), Kotla (569) i Ruja (570) (mapa 8). We wszystkich przypadkach są to gminy wiejskie, położone głównie w północnej części województwa. Jedynie w 16 gminach województwa dolnośląskiego w latach 2015-2018 nastąpił spadek liczby podmiotów gospodarczych. Najwyższe procentowe spadki zanotowano w gminach: Zawidów (-10,0%), Sulików (-6,5%), Pęcław (-5,7%) i Gromadka (-4,4%). Z kolei największe procentowe wzrosty pod względem analizowanego zjawiska miały miejsce w gminach: Ruja (24,5%), Ciepłowody (17,2%), Mirsk (15,7%) i Złotoryja (15,0%).
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 13 Mapa 8 Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON na 10000 mieszkańców w gminach województwa dolnośląskiego w 2018 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W województwie dolnośląskim nakłady na działalność badawczo-rozwojową (B+R) wyniosły w 2016 roku 0,69% PKB i były niższe od średniej krajowej (0,96%). Region pod tym względem został sklasyfikowany na 6. miejscu w Polsce. Nakłady na B+R w sektorze przedsiębiorstw w odniesieniu do PKB były równe 0,46% (w Polsce 0,63%), plasując Dolny Śląsk na 5. miejscu w kraju. W latach 2013-2016 w województwie dolnośląskim, tudzież w Polsce, pod względem nakładów na B+R ogółem i w sektorze przedsiębiorstw w relacji do PKB zaznaczyła się tendencja wzrostowa. W 2017 roku na Dolnym Śląsku zatrudnienie ogółem w działalności B+R wyniosło 10 378,8 EPC1, co klasyfikowało region na 3. miejscu w kraju za województwami: mazowieckim (40 538,0 EPC) i małopolskim (16 838,5 EPC). W przeliczeniu na 1000 osób aktywnych zawodowo zatrudnienie w B+R na Dolnym Śląsku w 2017 roku osiągnęło wartość 8,0 EPC, co było 3. wynikiem w Polsce, za województwami: mazowieckim (15,5 EPC) i małopolskim (11,3 EPC). W sektorze przedsiębiorstw zatrudnienie w regionie w działalności B+R w 2017 roku ukształtowało się na poziomie 5 461,9 EPC (3. miejsce w Polsce). W 2017 roku w województwie dolnośląskim liczba pracowników naukowo-badawczych wyrażona w jednostce EPC wyniosła 8 113,9, klasyfikując region na 3. miejscu w kraju. Liczba pracowników naukowo-badawczych w przeliczeniu na 1000 osób aktywnych zawodowo osiągnęła w regionie w 2017 roku wartość 6,3 EPC, co stanowiło 3. wartość w kraju za województwami: mazowieckim (11,8 EPC) i małopolskim (9,5 EPC). Udział sprzedaży wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w sprzedaży ogółem w przedsiębiorstwach przemysłowych w województwie dolnośląskim w 2017 roku osiągnął wartość 9,5% (w Polsce 8,8%), osiągając 5. miejsce w kraju . W latach 2014-2017 zmniejszył się on o 5,1 p.p. W sektorze publicznym na Dolnym Śląsku udział wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych ukształtował się w 2017 roku na poziomie 2,7%, zdecydowanie niższym od średniej dla Polski, która wyniosła 8,4%. W sektorze prywatnym udział ten wyniósł 9,6%. Była to wartość wyższa o 0,7% od średniej krajowej. Wyższy udział wspomnianych produktów w produkcji ogółem wykazują 1 EPC (ekwiwalent pełnego czasu pracy) – jednostka przeliczeniowa służąca do ustalania faktycznego zatrudnienia w działalności badawczorozwojowej; jeden ekwiwalent pełnego czasu pracy (EPC) oznacza jeden osobo-rok poświęcony wyłącznie na działalność B+R.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 14 przedsiębiorstwa z sektora prywatnego o własności zagranicznej. W ich przypadku udział dla Dolnego Śląska ukształtował się na poziomie 12,8% i był wyższy o 1,0 p.p. od średniej dla Polski, ustępując pod tym względem 4 województwom. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem na Dolnym Śląsku w 2017 roku osiągnął wartość 5,6% (w Polsce 3,7%), plasując region na 2. miejscu za województwem małopolskim (6,3%). W odniesieniu do 2014 roku na Dolnym Śląsku nastąpił spadek pod względem analizowanej cechy o 3,1 p.p. W 2018 roku w województwie dolnośląskim na 1000 mieszkańców przypadało 2,2 spółki handlowej z udziałem kapitału zagranicznego (w Polsce 1,9). Region uzyskał 2. miejsce w kraju za województwem mazowieckim (5,9). W porównaniu do 2015 roku wartość wspomnianego wskaźnika zmalała o 0,4 spółki. W województwie dolnośląskim w 2017 roku było 7,1 podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego na 10000 mieszkańców, o 1,1 podmiotu więcej niż w przypadku średniej krajowej. Województwo dolnośląskie znalazło się na 3. miejscu za województwami: mazowieckim (15,7) i zachodniopomorskim (8,0). Należy jednak zauważyć, że w latach 2014-2017 nastąpił na Dolnym Śląsku spadek o 0,9 podmiotu na 10000 mieszkańców. Oprócz atrakcyjności inwestycyjnej województwa dolnośląskiego do osiągnięcia wysokich wartości w analizowanym względzie przyczyniło się również jego położenie w południowo-zachodniej Polsce przy granicy z Niemcami i Republiką Czeską. W 2018 roku na Dolnym Śląsku odsetek osób w wieku 15 lat i więcej z wyższym wykształceniem wyniósł 25,3% (w Polsce 24,4%). Większe udziały osób z wyższym wykształceniem zostały zanotowane w 3 województwach: mazowieckim (33,7%), małopolskim (26,2%) i pomorskim (26,1%). W latach 2015-2018 udział tychże osób zwiększył się w opisywanym regionie o 3,1 p.p. Podsumowując niniejszy rozdział należy stwierdzić, że pod względem większości badanych cech województwo dolnośląskie wykazywało się wyższymi wartościami od średniej krajowej, zajmując miejsca w pierwszej piątce województw. Zaobserwowane na Dolnym Śląsku trendy rozwoju gospodarczego świadczą o dobrej sytuacji bazowej do tworzenia w regionie nowoczesnych i innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych, jak również o dobrej kondycji gospodarki regionu.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 15 W 2017 roku liczba osób pracujących w województwie dolnośląskim wyniosła 1 135 462, co stanowiło 7,4% pracujących w Polsce. Pozwoliło to na zajęcie 5. miejsca w kraju za województwami: mazowieckim (2 617 732), śląskim (1 744 897), wielkopolskim (1 541 728) i małopolskim (1 414 089). W latach 2014-2017 liczba pracujących na Dolnym Śląsku zwiększyła się o 87 760 osób, czyli o 8,4%. Zdecydowanie najwięcej pracujących2 w analizowanym roku było we Wrocławiu 283 559 osób, co stanowiło 32,9% pracujących w całym regionie. Następne w kolejności były powiaty: wrocławski (53 233 pracujących, 6,2%), świdnicki (40 909, 4,7%) i polkowicki (33 478, 3,9%). Najmniejsza liczba pracujących zanotowana została w powiatach: wałbrzyskim (6 832, 0,8%), górowskim (7 127, 0,8%), lwóweckim (8 817, 1,0%), milickim (8 865, 1,0%) i złotoryjskim (8 913, 1,0%). W latach 2014-2017 w 21 powiatach zanotowano wzrost liczby pracujących, natomiast w 9 nastąpił spadek. Największy procentowy wzrost liczby pracujących miał miejsce w powiatach: mieście Wrocław (12,1%), wrocławskim (11,1%), średzkim (10,6%), bolesławieckim (10,6%) i wołowskim (10,4%). Z kolei największe spadki zanotowano w powiatach: wałbrzyskim (-10,0%), zgorzeleckim (-3,1%), głogowskim (-1,9%) i mieście Jelenia Góra (-1,0%). Liczba pracujących3 na 1000 mieszkańców w 2018 roku na Dolnym Śląsku osiągnęła wartość 271 i była o 20 pracujących wyższa niż średnia krajowa (4. miejsce w kraju). Najwięcej pracujących na 1000 mieszkańców zanotowano w powiatach: polkowickim (482), mieście Wrocław (438), oławskim (343), mieście Legnica (336) i wrocławskim (335). Z kolei powiatami o najniższych wartościach były: wałbrzyski (109), górowski (114), lwówecki (127) i złotoryjski (142). Można zauważyć, że w powiecie polkowickim liczba pracujących na 1000 mieszkańców była aż o 4,4 razy większa niż w powiecie wałbrzyskim. Pod względem przestrzennym widać, że największe zgrupowanie powiatów o najwyższych wartościach występuje od Wrocławia na południowy-wschód. Najwyższe wartości uzyskują również miasto Legnica i powiat polkowicki (mapa 9). W latach 20152018 tylko w 4 powiatach zanotowano spadek wartości badanego wskaźnika: polkowickim (o 7 pracujących), kamiennogórskim (-5), lwóweckim (-3) i zgorzeleckim (-1), natomiast najwyższy wzrost miał miejsce w powiatach: średzkim (o 34 pracujących), mieście Wrocław (30), legnickim (30), bolesławieckim (28) i oławskim (20). W województwie dolnośląskim wskaźnik zatrudnienia w grupie osób w przedziale wiekowym 15-64 lata w 2018 roku ukształtował się na poziomie 68,1% (w Polsce 67,4%). W latach 2015-2018 nastąpił wzrost o 4,9 p.p. (w Polsce wzrost o 4,5 p.p.). W podziale na płeć można zauważyć, że dla mężczyzn wskaźnik zatrudnienia w grupie wieku 15-64 lata wyniósł 74,1%, natomiast w przypadku kobiet ukształtował się na zdecydowanie niższym poziomie 62,0%. W 2018 roku w województwie dolnośląskim stopa bezrobocia wyniosła 5,2% i była o 0,6 p.p. niższa od średniej krajowej. W latach 2015-2018 stopa bezrobocia dla Dolnego Śląska spadła o 3,3 p.p. (w Polsce -3,9 p.p.). W 5 województwach stopa bezrobocia była niższa niż w dolnośląskim. Najniższe wartości analizowanego miernika w 2018 roku zostały zarejestrowane w powiatach: mieście Wrocław (1,8%), wrocławskim (1,9%), mieście Jelenia Góra (3,5%), bolesławieckim (3,8%), polkowickim (4,4%), lubińskim (4,8%), zgorzeleckim (5,0%) i mieście Legnica (5,0%). Najniższe wartości osiągnięte przez Wrocław i powiat wrocławski wynikają z bardzo dużego potencjału gospodarczego Wrocławia i obszaru znajdującego się w jego bezpośredniej strefie oddziaływania. Zgrupowanie powiatów o niskiej stopie bezrobocia występuje także w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym (LGOF). Najwyższą stopę bezrobocia zarejestrowano w powiatach: górowskim (15,2%), złotoryjskim (14,5%) i wałbrzyskim (13,8%); (mapa 10). W latach 2015-2018 we wszystkich powiatach województwa dolnośląskiego nastąpił spadek stopy bezrobocia. 2 Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, duchownych i pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Dane łącznie z rolnictwem indywidualnym i pracującymi w organizacjach, fundacjach, związkach (SOF), według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności. 3 Bez pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych oraz pracujących w organizacjach, fundacjach i związkach; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 16 Mapa 9. Pracujący na 1000 ludności w powiatach województwa dolnośląskiego 2018 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. W 2018 roku udział bezrobotnych w grupie ludności w wieku produkcyjnym wynosił 3,6% (w Polsce 4,2%). W latach 2015-2018 zmniejszył się on w regionie o 1,9%. W podziale na płeć można zauważyć, że osiąga on wyższe wartości dla kobiet (4,3%) niż dla mężczyzn (3,0%). W ujęciu powiatowym sytuacja przedstawia się podobnie do analizowanej powyżej stopy bezrobocia. Powiatami o najniższym udziale bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym były: wrocławski (1,5%), miasto Wrocław (1,9%), bolesławiecki (2,3%), miasto Jelenia Góra (2,6%), zgorzelecki (2,6%), lubiński (2,8%) i dzierżoniowski (2,9%). Najwyższe wartości zostały z kolei zanotowane w powiatach: górowskim (7,7%) i złotoryjskim (7,4%).
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 17 Mapa 10. Stopa bezrobocia w powiatach województwa dolnośląskiego w 2018 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 18 W województwie dolnośląskim w 2018 roku wskaźnik zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych osiągnął wartość 4,2‰ (w Polsce 3,8‰). W latach 2015-2018 jego wartość wzrosła w regionie o 0,4‰. Do powiatów o najniższym wskaźniku zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych należały powiaty: średzki (0,0‰), miasto Jelenia Góra (0,0‰), miasto Wałbrzych (1,2‰), głogowski (1,3‰), i kłodzki (1,7‰). Najwyższe wartości zanotowano natomiast w powiatach: wołowskim (8,5‰), oleśnickim (8,1‰), milickim (7,2‰) i lubańskim (7,1‰). W województwie dolnośląskim nominalne dochody w sektorze gospodarstw domowych do dyspozycji brutto na 1 mieszkańca w 2016 roku wyniosły 30 500 zł (w Polsce 29 182 zł). Region zanotował wartość o 4,5% wyższą w odniesieniu do średniej krajowej. Wyższymi wartościami wskaźnika cechowały się województwa: mazowieckie (35 243 zł), śląskie (32 542 zł) i wielkopolskie (30 599 zł). W latach 2013-2016 analizowane dochody zwiększyły się na Dolnym Śląsku o 3 130 zł, czyli o 11,4%. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny do dyspozycji na 1 osobę w sektorze gospodarstw domowych w 2018 roku w województwie dolnośląskim wyniósł 1 755,50 zł i był on o 62,04 zł wyższy od średniej krajowej (1 693,46 zł), czyli o 3,7%. Dolny Śląsk uplasował się pod tym względem na 3. miejscu w kraju za województwem mazowieckim (2 031,59 zł) i śląskim (1 757,03 zł). W latach 2015-2018 w regionie wartość wskaźnika wzrosła o 283,66 zł (w Polsce o 307,30 zł). Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym w województwie dolnośląskim w 2018 roku osiągnął wartość 9,9% i był o 4,3 p.p. niższy od średniej krajowej. W 5 województwach osiągnął on jeszcze niższą wartość niż na Dolnym Śląsku. W latach 2015-2018 w regionie nastąpił spadek wskaźnika o 2,0 p.p.
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 19 Przez Dolny Śląsk prowadzą autostrady A4, A8 i A18 oraz drogi ekspresowe S3, S5 i S8. W 2018 roku w województwie dolnośląskim było 424,5 km autostrad i dróg ekspresowych, z czego 221,9 km stanowiły autostrady, a 202,6 km drogi ekspresowe. W latach 2015-2018 przybyło 138,3 km dróg ekspresowych, natomiast długość autostrad pozostała bez zmian. W 2018 roku dłuższą sieć wspomnianych klas dróg posiadały jedynie 2 województwa: łódzkie (449,2 km) i wielkopolskie (436,4). Gęstość autostrad i dróg ekspresowych w 2018 roku w regionie wyniosła 21,3 km/1000 km2 i była o 9,4 km wyższa od średniej krajowej. Wspomniana wartość sytuowała Dolny Śląsk na 3. miejscu w kraju za województwami: śląskim (24,9 km/1000 km2) i łódzkim (24,7). W latach 2015-2018 gęstość autostrad i dróg ekspresowych zwiększyła się w omawianym województwie o 6,9 km/1000 km2. W 2018 roku na Dolnym Śląsku długość dróg wojewódzkich o nawierzchni twardej wynosiła 2 170,8 km, co stanowiło 7,5% ogółu dróg wojewódzkich w Polsce. Dłuższa sieć dróg tej kategorii występowała w województwach: mazowieckim (3 007,1 km), wielkopolskim (2 789,6 km) i lubelskim (2 298,6 km). W stosunku do roku 2015 ich długość na Dolnym Śląsku zmniejszyła się o 231,6 km. Gęstość dróg wojewódzkich w regionie ukształtowała się na poziomie 10,9 km/100 km2 i była o 1,7 km większa od średniej wartości dla Polski (3. miejsce w kraju). W przypadku eksploatowanych linii kolejowych ich długość w 2018 roku na Dolnym Śląsku wyniosła 1 695 km, co stanowiło 8,8% sieci krajowej. Dłuższą sieć posiadały województwa: śląskie (1 943 km), wielkopolskie (1 872 km) i mazowieckie (1 716 km). W odniesieniu do 2015 długość eksploatowanych linii kolejowych zmniejszyła się na Dolnym Śląsku o 32 km. Gęstość linii kolejowych ogółem dla Dolnego Śląska przyjęła wartość 8,5 km/100 km2 (w Polsce 6,2), co klasyfikowało region na 2. miejscu w kraju za województwem śląskim (15,8). W latach 2015-2018 zmalała ona na Dolnym Śląsku o 0,2 km/100 km2. W 2018 roku wskaźnik ukazujący liczbę ofiar śmiertelnych wypadków drogowych na 10000 mieszkańców w województwie dolnośląskim przyjął wartość 0,70 (w Polsce 0,75). W porównaniu do roku 2015 liczba ofiar śmiertelnych na 10000 ludności na Dolnym Śląsku wzrosła o 0,06. W 4 województwach liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych na 10000 mieszkańców była niższa w porównaniu do województwa dolnośląskiego. W układzie lokalnym najmniejszą liczbę ofiar śmiertelnych na 10000 ludności w 2018 roku zarejestrowano w powiatach: górowskim (0,00), mieście Legnica (0,00), wałbrzyskim (0,18), złotoryjskim (0,23), mieście Wałbrzych (0,27) i oleśnickim (0,28). Z kolei najwyższe wartościach opisywanego zjawiska zostały zanotowane w powiatach: średzkim (2,59), lubińskim (1,41), trzebnickim (1,30) i zgorzeleckim (1,22). W 2018 roku długość sieci wodociągowej w województwie dolnośląskim wyniosła 16 271,3 km. W latach 2015-2018 uległa ona wydłużeniu o 589,7 km, co stanowiło przyrost długości o 3,8% (w Polsce 3,3%). Na poziomie powiatowym sieć wodociągowa o najmniejszej długości została zanotowana w powiatach: mieście Legnica (203,4 km), mieście Wałbrzych (219,2 km), wałbrzyskim (290,5 km), kamiennogórskim (298,2 km) i złotoryjskim (299,3 km). Najdłuższa była natomiast w powiatach: wrocławskim (1 530,4 km), mieście Wrocław (1 409,7 km), oleśnickim (904,1 km), kłodzkim (864,7 km) i trzebnickim (803,5 km). Pod względem udziału osób korzystających z sieci wodociągowej województwo dolnośląskie w 2017 roku uplasowało się na 7. miejscu w kraju Z wynikiem 95,0% (w Polsce 92,0%). W stosunku do 2014 roku udział osób korzystających z tego rodzaju instalacji wzrósł na Dolnym Śląsku o 0,2 p.p. Wśród dolnośląskich powiatów najmniejszy udział osób korzystających z sieci wodociągowej odnotowano w 2017 roku w powiatach zlokalizowanych głównie w południowej i południowo-zachodniej części województwa: lwóweckim (77,8%), jeleniogórskim (84,4%), lubańskim (85,1%), kłodzkim (86,6%) i złotoryjskim (88,9%). Najwyższe wartości osiągnęły natomiast powiaty: lubiński (99,9%), średzki (99,3%), polkowicki (98,6%), miasto Legnica (98,3 %) i bolesławiecki (98,3%); (mapa 11).
PRZEGLĄD REG IONALNY - WOJ EWÓDZTWO DOLNOŚLĄSK I E 2019 20 Mapa 11. Korzystający z instalacji wodociągowej w ludności ogółem w powiatach województwa dolnośląskiego w 2017 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2018 roku w województwie dolnośląskim osiągnęła 11 745,6 km. W stosunku do roku 2015 uległa ona wydłużeniu o 830,7 km, czyli o 7,6% (w Polsce 7,4%). Najkrótszą sieć kanalizacyjną posiadały powiaty: górowski (81,1 km), kamiennogórski (186,1 km) i wałbrzyski (199,7 km), a najdłuższą: miasto Wrocław (1 027,0 km), wrocławski (938,8 km) i bolesławiecki (829,0 km). Udział korzystających z instalacji kanalizacyjnej w 2017 roku w województwie dolnośląskim ukształtował się na poziomie 76,6% (w Polsce 70,5%), klasyfikując region na 4. miejsce w kraju. W latach 2014-2017 udział korzystających z instalacji kanalizacyjnej zwiększył się na Dolnym Śląsku o 1,6 p.p. (w Polsce o 1,8 p.p.). W podziale lokalnym najniższy udział został zanotowany w powiatach: górowskim (44,2%), strzelińskim (48,2%), trzebnicki (49,5%) i średzkim (49,8%). Najwyższymi wartościami udziału ludności korzystającej z instalacji kanalizacyjnej odznaczały się powiaty: lubiński (95,2%), miasto Legnica (93,6%), miasto Wrocław (93,1%), miasto Jelenia Góra (89,4%), głogowski (89,0%) i polkowicki (86,7%); (mapa 12). W 2018 roku długość czynnej sieci gazowej w województwie dolnośląskim wyniosła 9 521,3 km. W stosunku do roku 2015 jej długość zwiększyła się o 409,8 km, co stanowiło wzrost o 4,5% (w Polsce wzrost o 5,7%). Najmniejsza długość w została odnotowana w powiatach: strzelińskim (80,6 km), wołowskim (109,3 km), lwóweckim (124,6 km), złotoryjskim (124,9 km) i kamiennogórskim (128,4 km). Najdłuższą sieć gazową posiadały powiaty: miasto Wrocław (1 518,4 km), wrocławski (861,3 km), kłodzki (551,9 km), lubiński (434,3 km), trzebnicki (429,5 km) i świdnicki (417,1 km). W 2017 roku udział osób korzystających z instalacji gazowej w województwie dolnośląskim ukształtował się na poziomie 61,2% i był wyższy o 9,1 p.p. od średniej krajowej. W latach 2014-2017 udział osób korzystających z opisywanej instalacji zmalał na Dolnym Śląsku o 0,2 p.p. (w Polsce spadek o 0,1 p.p.). Najmniejszy udział osób podłączonych do sieci gazowej w 2017 roku został odnotowany w powiatach: średzkim (20,2%), strzelińskim (26,1%) i lwóweckim (30,6%), zgorzeleckim (36,8%), złotoryjskim (37,0%), górowskim (37,2%), legnickim (37,3%), ząbkowickim (37,9%) i milickim (37,9%). Najwyższy udział osób korzystających z tej instalacji wystąpił w powiatach: mieście Legnica (93,9%), mieście Wałbrzych (93,1%), mieście Jelenia Góra (89,9%), lubińskim (80,5%), dzierżoniowskim (79,5%), mieście Wrocław (77,8%) i głogowskim (73,4%); (mapa 13).
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3